شاهزاده على‌‌قلى‌‌میرزا متولد 1234 ق. / 1819 م. و متوفى 1298 ق. / 1880 م. مدفون در حضرت عبدالعظیم، پنجاه و چهارمین فرزند فتحعلى شاه از زن پنجاه و دوم او كه نامش «گل پیراهن خانم« و اصلاً از ارامنه تفلیس (لكن معروف به گرجى بوده است) مى‌‌باشد. او بر خلاف اكثر شاهزادگان قاجار فردى با ذوق و با فضل بوده كه در نشر كتب و جراید و اداره مدرسه دارالفنون سهم بزرگى داشته است.
وى پس از فوت محمد شاه، پیشكار مهد علیا (گویند با وى روابط و مراوده عاشقانه داشته است) همسر شاه و مادر ولیعهد بوده است و در دوران ناصرالدین شاه در سال 1274 ق. به ریاست مدرسه دارالفنون منصوب شد و در 1283 ق. وزارت علوم و صنایع و تجارت و اداره تلگراف‌‌خانه و معادن و مدیریت روزنامه دولتى و علمى و چاپخانه‌‌ها و كارخانه‌‌ها و حكومت ملایر و تویسركان، همه را به عهده داشته است. او نخستین وزیر علوم ایران است. از تألیفات او فلك السعاده، ترجمه كتاب آثار الباقیه ابوریحان بیرونى و اكسیر التواریخ در تاریخ قاجاریه است. / از صبا تا نیما، ص 197.
اعتضادالسلطنه در دوران حیاتش سه روزنامه منتشر كرد:
1. روزنامه علمیه دولت علیه ایران كه شماره اول آن در سال 1280 ق. / 11 ژانویه 1864 م. انتشار یافت.
2. روزنامه ملتى یا ملیت علیه ایران / مجله یادگار، ش 3، ص 51.
3. روزنامه علمى كه روز دوشنبه 22 ذى‌‌الحجة الحرام 1293 ق. انتشار یافت. / مجله یادگار، ص 60. (البته تاریخ آن اشتباه است.)
او گاهى شعر مى‌‌سرود و «فخرى» تخلص مى‌‌كرد / تاریخ اجتماعى تهران، ج 2، ص 215.
از خدماتش اعزام 42 تن محصل فارغ‌‌التحصیل دارالفنون و افراد دیگر به فرانسه است كه تقلیدى از كار برادرش عباس‌‌میرزا و برادرزاده‌‌اش محمد شاه بوده كه در این كار تشویق و ترغیب فرخ‌‌خان امین‌‌الملك كاشانى هم كه تازه از سفارت فرانسه بازگشته بود مؤثر بوده است.
در گوشه نقشه تهران كه به سال 1309 ق. به اهتمام عبدالغفار به طبع رسیده، نوشته شده است: «به حكم مرحوم مغفور اعتضادالسلطنه وزیر علوم علیقلى‌‌میرزا این كار انجام گردید.»
در موقع احداث نخستین خط تلگراف در تهران در سال 1272 ق. اعتضادالسلطنه عهده‌‌دار این كار شد. و اولین تلگراف به همین عمارت سلطنتى (ارگ سلطنتى) تا باغ لاله‌‌زار با مساعى كرزیز یا كرشش[1]، صاحب منصب توپچى و معلم دارالفنون، انجام گردید. / شرح رجال ایران، ج 2، ص 445.
فرحزاد، باغ ییلاقى اعتضادالسلطنه بوده است.
2017 © All rights reserved.